“Σκέψου θετικά” μας παροτρύνουν οι γύρω μας όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια δυσκολία, συνήθως όταν έχουμε να κάνουμε με κάποιο πρόβλημα υγείας. Αυτό έχει κάποια “λογική” βάση, εάν σκεφτούμε πως στην αντίπερα όχθη βρίσκεται η αρνητική σκέψη και η καταστροφολογία, που μπορεί να μην επηρεάσουν την έκβαση μιας κατάστασης, όμως φθείρουν και ταλαιπωρούν ακόμα περισσότερο το άτομο που αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα.
Ο μύθος που έχει δημιουργηθεί είναι πως η αρνητική σκέψη επηρεάζει το αποτέλεσμα μιας κατάστασης και συχνά ακούμε ανθρώπους να ρίχνουν το φταίξιμο στον εαυτό τους λέγοντας πως αν σκέφτονταν πιο θετικά δεν θα αρρωστούσαν ή πως όσοι καταφέρνουν να βγουν νικητές από μια δυσκολία είναι επειδή σκέφτονταν θετικά.
Το 1998, ιδρύθηκε στην Αμερική από τον Μάρτιν Σέλιγκμαν το κίνημα της θετικής ψυχολογίας. Ο Σέλιγκμαν υποστήριξε πως μέχρι τότε η ψυχολογία εστίαζε αποκλειστικά στις ψυχικές διαταραχές και τα δυσάρεστα συναισθήματα, ενώ δεν επικεντρωνόταν καθόλου στα δυνατά σημεία και στα χαρίσματα των ανθρώπων.
Το κίνημα της θετικής ψυχολογίας είναι πλέον αρκετά δημοφιλές όμως εκτός από υποστηρικτές έχει και ”πολέμιους.” Το 2009 η συγγραφέας και ακτιβίστρια Μπάρμπαρα Ερενράικ, δήλωσε πως όταν είχε και η ίδια νοσήσει με καρκίνο του μαστού, η πίεση να είναι θετική ήταν ένα επιπλέον βάρος για εκείνην. Στο βιβλίο της “Η καλή πλευρά: Πώς η συστηματική προώθηση της θετικής σκέψης έχει υπονομεύσει την Αμερική” μεταξύ άλλων παραπέμπει σε έρευνες που δείχνουν ότι η θετική στάση που δεν στηρίζεται στον ρεαλισμό δεν έχει επίδραση στα ποσοστά επιβίωσης που αφορούν τον καρκίνο του μαστού.
Η αρνητική σκέψη μπορεί να μην επηρεάσει την έκβαση μιας ασθένειας όμως γνωστικές διαστρεβλώσεις όπως είναι η καταστροφικότητα και το διάβασμα της κρυστάλλινης σφαίρας ταλαιπωρούν συναισθηματικά τον ασθενή. Στην καταστροφικότητα κάποιος πιστεύει πως αυτό που έγινε ή πρόκειται να γίνει είναι τόσο άσχημο που δεν θα μπορεί να αντεπεξέλθει και στο διάβασμα της κρυστάλλινης σφαίρας προβλέπει ότι τα πράγματα θα πάρουν αρνητική τροπή στο μέλλον. Σύμφωνα με την γνωστική θεωρία, υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ του τρόπου που σκεφτόμαστε για μια κατάσταση, των συναισθημάτων που μας δημιουργούνται και των σωματικών συμπτωμάτων. Όμως η αρνητική ή η θετική σκέψη από μόνη της δεν θα επηρεάσει το αποτέλεσμα μιας κατάστασης ούτε θα προκαλέσουν ή αποτρέψουν την εμφάνιση μιας ασθένειας αντίστοιχα.
Το φαινόμενο placebo: Το φαινόμενο placebo είναι ένα φαινόμενο αυθυποβολής. Σύμφωνα με έρευνες, σε ασθενείς με μικρο-συναισθηματικές διαταραχές, το 50% ανακουφίζεται με το placebo, ενώ το 75% με ένα πραγματικό φάρμακο. Έτσι, πολλές φορές δεν γνωρίζουμε αν ένα φάρμακο είχε ευεργητική επίδραση επειδή ήταν αποτελεσματικό ή αν η αποτελεσματικότητά του οφείλεται στις θετικές προσδοκίες που είχε δημιουργήσει ο ασθενής με βάση αυτά που του είπε ο γιατρός του. Ο ψυχολόγος Bruno Klopfer παραθέτει μια συγκλονιστική ιστορία όπως του την αφηγείται ο γιατρός Δρ Philip West σε σχέση με το φαινόμενο αυτό: “Ένας ασθενής με προχωρημένο καρκίνο βρισκόταν στο τελικό στάδιο ενώ ταυτόχρονα παρουσίαζε αντίσταση σε κάθε είδους θεραπεία και η πρόγνωση επιβίωσης του δεν ξεπερνούσε τις δύο εβδομάδες ζωής. Παρόλα αυτά ο ασθενής δεν είχε πάψει να ελπίζει, καθώς υπήρχε ένα φάρμακο, το Krebioen το οποίο πίστευε ότι θα τον σώσει. Παρόλο που ο ασθενής δεν πληρούσε τα κριτήρια για να λάβει μέρος στην δοκιμή του φαρμάκου ήταν τόσο ενθουσιασμένος και είχε μια ακλόνητη πίστη ότι το φάρμακο αυτό θα τον σώσει. Τελικά, έλαβε μέρος στην δοκιμή και μετά την χορήγηση της πρώτης ένεσης και ενώ του απέμενε λίγος χρόνος ζωής, ο ασθενής παρουσίασε εντυπωσιακή πρόοδο, ενώ οι όγκοι του έλιωσαν σαν μπάλες χιονιού πάνω σε θερμάστρα. Μέσα σε 10 μέρες ο ασθενής είχε θεραπευτεί και βγήκε από το νοσοκομείο γεμάτος ενέργεια και θέληση για ζωή. Μάλιστα είχε πάρει το ιδιωτικό του αεροπλάνο και πέταξε χωρίς να έχει κανένα πρόβλημα. Όταν όμως βγήκαν στην δημοσιότητα τα αντιφατικά αποτελέσματα του φαρμάκου ο ασθενής υποτροπίασε. Ο γιατρός του όμως θέλοντας να διευρύνει την σκέψη του και να μάθει τι ήταν αυτό που ουσιαστικά θεράπευσε τον ασθενή του στην πρώτη φάση, του ενίσχυσε την πίστη του για τα ευεργητικά αποτελέσματα του φαρμάκου και άρχισε να του χορηγεί ενέσεις νερού. Πράγματι, ο ασθενής άρχισε και πάλι να παρουσιάζει σημάδια βελτίωσης και η ανάρρωσή του αυτή την φορά ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακή από την πρώτη. Μέχρι που έγινε η επίσημη ανακοίνωση πως το Krebioen ήταν άχρηστο φάρμακο για την θεραπεία του καρκίνου. Η πίστη του ασθενή είχε πλέον χαθεί και ξαναμπήκε στο νοσοκομείο λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση ενώ υπέκυψε μέσα σε λιγότερο από δύο μέρες.”
Είναι στην ελεύθερη βούληση του ατόμου το πως θα επιλέξει να διαχειριστεί μια δυσκολία. Κάποιοι χάνουν την πίστη τους και παραιτούνται, κάποιοι σκέφτονται θετικά αλλά γενικά και αόριστα, και κάποιοι γνωρίζουν πως ρεαλιστικά η πραγματικότητα είναι πεπερασμένη και πως αυτό που τους απασχολεί σήμερα δεν θα διαρκέσει για πάντα. Η λέξη κλειδί είναι ο ρεαλισμός. Είναι ανθρώπινο για κάποιον ο οποίος αντιμετωπίζει μια δυσκολία να βιώνει άρνηση, θυμό, στεναχώρια, φόβο και απελπισία, ειδικά όταν απλώνεται μπροστά του το άγνωστο. Οι παρεναίσεις για θετική σκέψη είναι δυνατόν να επιβαρύνουν το άτομο παρά να το βοηθήσουν. Με την τεχνική της ενσυνειδητότητας (mindfulness), το άτομο μπορεί να φέρει στην προσοχή του σκέψεις και συναισθήματα που βιώνει στο παρόν, με ένα τρόπο που δεν είναι επικριτικός και χωρίς να ανησυχεί εάν είναι θετικά ή αρνητικά. Σύμφωνα με τις έρευνες, εάν κάποιος προσπαθήσει να απωθήσει τα συναισθήματα του και δεν επιτρέψει στον εαυτό του να τα βιώσει τότε αυτά επιστρέφουν πιο έντονα.
After all, it is what it is.
Φανή Πονηρού
Αδειούχος Συμβουλευτική Ψυχολόγος
www.faniponirou.com
